Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας είναι ο δεύτερος πιο συχνός καρκίνος παγκοσμίως. Ωστόσο το μεγαλύτερο ποσοστό ασθενών (>80%) εντοπίζονται στις αναπτυσσόμενες χώρες. Στις προηγμένες χώρες είναι ο όγδοος συχνότερος καρκίνος. Η σημαντική αυτή διαφορά οφείλεται στην ευρεία εφαρμογή του τεστ Παπανικολάου, που βοηθάει στην έγκαιρη ανίχνευση και αντιμετώπιση των αλλοιώσεων του τραχήλου της μήτρας.
Η λοίμωξη από συγκεκριμένους υπότυπους του ιού των ανθρώπινων θηλωμάτων (HPV) συνδέεται αιτιολογικά με τις περισσότερες περιπτώσεις καρκίνου τραχήλου μήτρας. Η χρόνια λοίμωξη από HPV δημιουργεί αλλοιώσεις των κυττάρων της περιοχής αυτής (δυσπλασίες), γεγονός που προοδευτικά μπορεί να οδηγήσει σε ανάπτυξη κακοήθειας. Η ανάπτυξη καρκίνου του τραχήλου της μήτρας έχει συσχετιστεί με πρώιμη έναρξη σεξουαλικής δραστηριότητας και ύπαρξη πολλών ερωτικών συντρόφων, όπως και με άλλα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα (χλαμύδια, γονόρροια, σύφιλη, AIDS). Η παχυσαρκία και η μακρόχρονη χρήση αντισυλληπτικών δισκίων είναι επίσης επιβαρυντικοί παράγοντες.
Βασικό ρόλο στην έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου τραχήλου μήτρας εξακολουθεί να διαδραματίζει το Τεστ Παπανικολάου (ΡΑΡ test), που μπορεί να ανιχνεύσει δυσπλασίες και προκαρκινικές βλάβες πριν εξελιχθούν σε κακοήθεια, για αυτό και ο ετήσιος γυναικολογικός έλεγχος θεωρείται απαραίτητος. Τα μέτρα πρόληψης περιλαμβάνουν: ετήσιο Τεστ Παπανικολάου σε γυναίκες άνω των 21 ετών ή και σε μικρότερη ηλικία, αν υπάρχει σεξουαλική δραστηριότητα, διακοπή καπνίσματος, χρήση προφυλακτικού και βεβαίως το εμβόλιο κατά του HPV.
Στην Ελλάδα κυκλοφορούν εμβόλια (4δύναμο, 2δύναμο και 9δύναμο) έναντι του ιού των ανθρώπινων θηλωμάτων (HPV) που περιέχουν τους πιο συχνούς υπότυπους υψηλού κινδύνου του ιού. Ο εμβολιασμός έναντι του HPV έχει εισαχθεί στον υποχρεωτικό εμβολιασμό κοριτσιών 12-15 ετών και των κοριτσιών 15-26 ετών που δεν εμβολιάστηκαν στη συνιστώμενη χρονική περίοδο. Τα εμβόλια είναι απολύτως ασφαλή καθώς δεν περιέχουν ζωντανό ιό αλλά αδρανοποιημένο τμήμα του ιού. Οι μόνες παρενέργειες που έχουν καταγραφεί σε ένα μικρό ποσοστό ατόμων είναι τοπικός ερεθισμός στο σημείο της ένεσης και χαμηλός πυρετός, κάτι που μπορεί να παρατηρηθεί με όλα τα εμβόλια.
Στα αρχικά στάδια της νόσου δεν υπάρχουν συμπτώματα. Τα συμπτώματα που παρουσιάζονται σε πιο προχωρημένα στάδια της νόσου είναι η αιμορραγία από τον κόλπο (σε χρονικά διαστήματα διαφορετικά από την έμμηνο ρύση ή κατά τη σεξουαλική επαφή ή μετά την εμμηνόπαυση), ο πόνος στην περιοχή της πυέλου ή ο πόνος κατά τη σεξουαλική επαφή, καθώς και οι δύσοσμες ή αιματηρές κολπικές εκκρίσεις. Σε γενικευμένη νόσο είναι δυνατόν να παρατηρηθούν συμπτώματα όπως ανορεξία, απώλεια βάρους και καταβολή, ενώ μπορεί να παρουσιαστούν και συμπτώματα στο πλαίσιο μεταστατικής νόσου (π.χ. κάταγμα ή πόνος σε σημεία οστικών μεταστάσεων).
Σε περιπτώσεις προκαρκινικών ή in situ βλαβών υπάρχουν τεχνικές (όπως η κωνοειδής εκτομή, η εξάχνωση με laser και η loop εκτομή), που αφαιρούν ριζικά την πάσχουσα περιοχή με ταυτόχρονη διατήρηση της μήτρας.
Η τελική διάγνωση του καρκίνου θα τεθεί με βιοψία της ύποπτης περιοχής.
Μετά τη διάγνωση καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, για να αποκλειστεί τοπικά προχωρημένη ή μεταστατική νόσος, θα χρειαστεί περαιτέρω απεικονιστικός έλεγχος με αξονικές ή μαγνητικές τομογραφίες.
Σε πρώιμα στάδια του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας απαιτείται υστερεκτομή και λεμφαδενικός καθαρισμός της περιοχής. Η διήθηση ή όχι των λεμφαδένων, θα καθορίσει το αν θα χρειαστεί συμπληρωματική χημειοθεραπεία ή ακτινοθεραπεία.
Ανάλογα με το στάδιο και την επέκταση της νόσου, ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας είναι μια νόσος που θεραπεύεται σε πολλές περιπτώσεις, με συνδυασμό των κατάλληλων θεραπειών. Ενδεικτικά, η 5ετής επιβίωση είναι 92% για ασθενείς με τοπική νόσο, που είναι και το στάδιο στο οποίο διαγιγνώσκεται η πλειοψηφία των ασθενών.
Στις περιπτώσεις τοπικά προχωρημένης νόσου γίνεται ακτινοθεραπεία με ή χωρίς χημειοθεραπεία, ενώ στη μεταστατική νόσο η χημειοθεραπεία αποτελεί την πρώτη θεραπευτική επιλογή και μπορεί να συνδυαστεί με ακτινοθεραπεία για ανακουφιστικούς λόγους.