Καρκίνος Μαστού

Επιδημιολογία
Παράγοντες Κινδύνου-Πρόληψη
Συμπτωματολογία
Διαγνωστική Προσέγγιση
Θεραπευτική Αντιμετώπιση

Πόσο συχνός είναι ο καρκίνος του μαστού;

Ο καρκίνος του μαστού είναι η συχνότερη κακοήθεια στις γυναίκες και η δεύτερη συχνότερη αιτία θανάτου από καρκίνο μετά τον καρκίνο του πνεύμονα. Υπολογίζεται πως περίπου μία γυναίκα στις δέκα θα εμφανίσει κάποια στιγμή στη ζωή της καρκίνο του μαστού. Ο κίνδυνος αυξάνει όσο αυξάνει η ηλικία και ιδιαίτερα μετά την εμμηνόπαυση, ωστόσο 1 στους 4 καρκίνους του μαστού διαγιγνώσκεται σε γυναίκες κάτω των 50 ετών. Λιγότερο από 5% όλων των καρκίνων του μαστού διαγιγνώσκονται σε γυναίκες κάτω των 35 ετών.

Ποιοι έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να νοσήσουν από καρκίνο του μαστού;

Ο κίνδυνος είναι μεγαλύτερος για τις γυναίκες που έχουν οικογενειακό ιστορικό (μητέρα ή αδερφή που εμφάνισαν τη νόσο, ιδίως αν η εμφάνιση έγινε σε νεαρή ηλικία, καθώς μπορεί να σχετίζεται με παρουσία μεταλλαγμένων γονιδίων BRCA-1 και BRCA-2), στις γυναίκες που δεν τεκνοποίησαν ή που γέννησαν το πρώτο τους παιδί μετά τα τριάντα, καθώς και σε αυτές που είχαν πρόωρη εμμηναρχή ή καθυστερημένη εμμηνόπαυση. Σύγχρονες έρευνες αναδεικνύουν επίσης τον επιβαρυντικό ρόλο του καπνίσματος, της παχυσαρκίας και της μειωμένης φυσικής άσκησης στην εμφάνιση του καρκίνου του μαστού. Οι γυναίκες που έχουν υποβληθεί σε ακτινοθεραπεία θώρακος-μεσοθωρακίου στην παιδική ή εφηβική ηλικία (συνήθως για τη θεραπεία λεμφώματος) έχουν αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του μαστού στην ενηλικίωση. Η χρήση του αντισυλληπτικών δισκίων, ειδικά πριν τη πρώτη εγκυμοσύνη, αυξάνει τον κίνδυνο για καρκίνο του μαστού. Επιπλέον, η χρήση θεραπείας ορμονικής αποκατάστασης μετά την εμμηνόπαυση αυξάνει τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του μαστού. Τέλος, ο κίνδυνος ανάπτυξης καρκίνου του μαστού είναι ιδιαίτερα υψηλός σε γυναίκες με δύο παθήσεις, που ονομάζονται άτυπη λοβιακή υπερπλασία και άτυπη υπερπλασία των πόρων Καρκίνος του μαστού μπορεί να αναπτυχθεί και στους άνδρες, αλλά είναι εξαιρετικά σπάνιος.

Πότε πρέπει να ξεκινήσει μια γυναίκα να κάνει μαστογραφία;

Γυναίκες χωρίς συμπτώματα και χωρίς οικογενειακό ιστορικό καρκίνου μαστού ή ωοθηκών, πρέπει να υποβάλλονται σε μαστογραφία κάθε χρόνο μετά την ηλικία των 40 ετών, ενώ ο έλεγχος με υπερηχογράφημα μαστών μπορεί να συμπληρώσει τον έλεγχο, ειδικά σε νεαρότερες ηλικίες όπου οι μαστοί είναι πυκνότεροι (περισσότερος αδενικός ιστός και λιγότερος λιπώδης ιστός). Σε περίπτωση όμως που υπάρχει κλινική υποψία για καρκίνο του μαστού ή επιβαρυμένο οικογενειακό ή ατομικό αναμνηστικό, ο θεράπων ιατρός μπορεί να παραπέμψει την ασθενή για απεικονιστικό έλεγχο με μαστογραφία και υπερηχογράφημα μαστών νωρίτερα. Συγκεκριμένα, όταν υπάρχει κληρονομικότητα συστήνεται έναρξη ελέγχων με μαστογραφία σε ηλικία 10 έτη πιο πριν από την ηλικία που νόσησε το μέλος της οικογένειας. Επιπλέον έλεγχος, αν κριθεί απαραίτητος, μπορεί να γίνει έλεγχος με μαγνητική τομογραφία μαστών.

Υπάρχουν συμπτώματα ενδεικτικά του καρκίνου του μαστού;

Τα συμπτώματα μπορεί να εντοπίζονται στον μαστό και είναι συνήθως είναι μη ειδικά, για παράδειγμα οίδημα, δερματική αλλοίωση του μαστού όπως ερυθρότητα, έλκος που δεν επουλώνεται, σκληρία ή εικόνα όμοια με το φλοιό (φλούδα) πορτοκαλιού. Άλλα συμπτώματα αφορούν αλλοιώσεις της θηλής που δεν προϋπήρχαν (εισολκή ή έκκριμα υγρού). Η ψηλάφηση κάποιου οζιδίου ή σκληρής περιοχής στο μαστό κατά την αυτοεξέταση, αποτελεί συνήθως ένα από τα πρώτα κλινικά σημάδια, το οποίο οφείλει η γυναίκα να αναφέρει στον ιατρό της. Σε κάποιες περιπτώσεις υπάρχουν συμπτώματα λόγω των μεταστάσεων (π.χ διάχυτα οστικά άλγη) ή ψηλαφητοί σκληροί λεμφαδένες στη μασχάλη.

Πως τίθεται η διάγνωση του καρκίνου του μαστού;

Η επιβεβαίωση της νόσου γίνεται με κυτταρολογική ή ιστολογική εξέταση. Συχνότερα πρόκειται για εξέταση υλικού από τη βλάβη στο μαστό που λαμβάνεται μέσω αναρρόφησης με λεπτή βελόνη (FNA) ή με χειρουργική βιοψία από την περιοχή της βλάβης ή από παθολογικό λεμφαδένα.

Μετά τη διάγνωση του καρκίνου του μαστού τι ακολουθεί;

Μετά τη διάγνωση, τις περισσότερες φορές χρειάζεται περαιτέρω απεικονιστικός έλεγχος για τον καθορισμό του σταδίου της νόσου με ορισμένες από τις παρακάτω εξετάσεις: αξονική τομογραφία εγκεφάλου και κοιλίας, σπινθηρογράφημα οστών, μαγνητική τομογραφία εγκεφάλου ή PET-CT Scan.

Σε ποιες γυναίκες με καρκίνο του μαστού θα πρέπει να γίνεται έλεγχος γενετικών μεταλλάξεων BRCA1/BRCA2;

Προτείνεται να γίνεται έλεγχος για μεταλλάξεις στα γονίδια BRCA1/BRCA2 σε γυναίκες που εμφάνισαν καρκίνο του μαστού πριν τα 45 έτη ή τριπλά αρνητικό καρκίνο του μαστού πριν τα 60 ή σε γυναίκες με καρκίνο μαστού ανεξαρτήτως ηλικίας όταν συνυπάρχει ισχυρό οικογενειακό ιστορικό καρκίνων μαστού, ωοθηκών, παγκρέατος, ή μεταστατικού καρκίνου προστάτη ή όταν συνυπάρχει ατομικό αναμνηστικό καρκίνου ωοθηκών ή δεύτερου καρκίνου μαστού. Θα πρέπει επίσης να υποβάλλονται σε έλεγχο γυναίκες με καρκίνο του μαστού όταν υπάρχει γνωστή μετάλλαξη BRCA σε άλλο μέλος της οικογένειας. Επίσης, ο έλεγχος προτείνεται σε άντρες ασθενείς με καρκίνο μαστού.

Ποιες είναι σήμερα οι διαθέσιμες θεραπείες;

Οι θεραπευτικές επιλογές συμπεριλαμβάνουν το χειρουργείο, τη χημειοθεραπεία, την ακτινοθεραπεία, την ορμονοθεραπεία και τις στοχεύουσες θεραπείες. Η αντιμετώπιση συχνά είναι συνδυασμός των παραπάνω μεθόδων και εξαρτάται από το στάδιο της νόσου, τη μοριακή ανάλυση του όγκου και τη γενικότερη κατάσταση της υγείας της ασθενούς.

Ποιοι είναι οι υπότυποι του καρκίνου του μαστού;

Η παθολογοανατομική εξέταση της βιοψίας του καρκίνου του μαστού συμπεριλαμβάνει τρεις βιοδείκτες, τους υποδοχείς οιστρογόνων (ER), τους υποδοχείς προγεστερόνης (PR), και την πρωτεΐνη HER2. Με βάση το συνδυασμό των αποτελεσμάτων της έκφρασης των τριών αυτών δεικτών ο καρκίνος του μαστού διακρίνεται σε τρεις κατηγορίες, τον ορμονοευαίσθητο υπότυπο, τον HER2-θετικό υπότυπο, και τον τριπλά αρνητικό υπότυπο. Ο υπότυπος και το στάδιο του καρκίνου μαστού είναι οι σημαντικότερες παράμετροι που καθοδηγούν τη θεραπεία.

Ποια είναι η αντιμετώπιση στο αρχικό στάδιο και στο τοπικά εκτεταμένο στάδιο του καρκίνου του μαστού;

Ο προσυμπτωματικός έλεγχος με τη μαστογραφία έχει οδηγήσει σε αύξηση των διαγνώσεων καρκίνων του μαστού σε αρχικά στάδια. Στις περιπτώσεις αυτές υπάρχει η δυνατότητα ριζικής θεραπείας, ο βασικός άξονας της οποία είναι η χειρουργική επέμβαση. Αξίζει να σημειωθεί ότι σε πολλές περιπτώσεις πριν την χειρουργική επέμβαση ενδείκνυται η χορήγηση χημειοθεραπείας ή/και στοχευουσών θεραπειών, οι οποίες οδηγούν σε σμίκρυνση του όγκου πριν το χειρουργείο. Μετά τη χειρουργική επέμβαση, ανάλογα με τα χαρακτηριστικά του όγκου (μέγεθος, υπότυπος, βαθμός διαφοροποίησης) και τη διήθηση ή όχι λεμφαδένων, ενδέχεται να ενδείκνυται η χορήγηση χημειοθεραπείας ή/και στοχευουσών θεραπειών ή/και ακτινοθεραπείας, με σκοπό τη μείωση του κινδύνου μελλοντικής υποτροπής του καρκίνου. Επίσης, για τον ίδιο λόγο, σε πολλές περιπτώσεις, μετά τη χειρουργική επέμβαση ενδείκνυται η μακροχρόνια χορήγηση ορμονοθεραπείας.